زلزله پدیده ای طبیعی است و رخ داد آن امری اجتناب ناپذیر است. زلزله لرزش ناگهانی وسریع زمین است که  بدون هیچ هشدار قبلی  در هر زمان از شبانه روز روی می دهد. زمین لرزه در یک منطقة پرجمعیت باعث کشته و مجروح‌شدن شمار زیادی از انسان ها و نیز واردآمدن خسارت های  بسیاری می‌گردد. هرچند در زمان وقوع زلزله هیچ ضمانت ایمنی وجود ندارد لیکن شناسایی بموقع مناطق پرخطر و نیز برنامه‌ریزی جهت آمادگی لازم می‌تواند باعث نجات جان افراد و بطوراخص کاهش جراحت‌ها و خسارات  ناشی از آن شود.  

اقدامات قبل از وقوع زلزله 

1.      مقاوم‌سازی سقف و فونداسیون‌ها، محکم‌کردن روشنایی‌ها به سقف و رعایت آیین نامه های مقاوم سازی ساختمان باعث کاهش اثر ومیزان خسارت های احتمالی زلزله  می‌گردد. 

2.      قفسه‌ها را به دیوارها متصل ومحکم کنید.

3.       اشیاء بزرگ و سنگین تر را در قفسه‌های پایین‌تر قرار دهید

4.       اشیاء شکستنی را در طبقات پایین کابینت  نگهدارید و درب آن را محکم ببندید.

5.      وسایل سنگین نظیر تابلوها و آینه‌ها را دور از محل خواب قرار دهید، و در جای خود مستحکم کنید .

6.      روشنایی‌ها را در محل خود  ثابت و محکم کنید.

7.      سیم کشی برق ساختمان و سیستم لوله کشی گاز را به صورت دوره ای برای عیوب احتمالی بررسی نمائیدچراکه خطرآتش‌سوزی وجود دارد

8.      درصورت وجود آسیب و شکاف در سقف و دیوارهای خانه با یک کارشناس مشورت کنید. 

9.      محصولات قابل اشتعال مانند اسپری حشره‌کش را  در کابینت ها و قفسه های  پایینی قرار دهید. 

شناسایی مکان‌های امن در داخل و خارج خانه :

زیر مبلمان و اثاثیه محکم و سنگین نظیر یک میزکنار یک دیوار داخلی دوری از جاهایی‌که احتمال ریختن خرده شیشه وجود دارد مثلاً نزدیک پنجره‌ها، آینه‌ها، تابلوها و یا جایی‌که وسایل سنگین از قفسه ها احتمال سقوط دارد.

درفضای باز: دوری از ساختمان‌‌ها، درخت‌ها، خطوط تلفن و برق،و پل‌های هوایی.

اشیاء وملزوماتی را که در خارج از ساختمان قرار دارند، مانند کولرها، لوله های دودکش، گلدان ها و . . . در جای خود مستحکم کنید و آن ها را در اماکنی قرار دهید که خطر سقوط نداشته باشد.

آموزش خود و اعضای خانواده 

همه اعضای خانواده باید بیاموزند که چگونه جریان برق را قطع و شیرهای آب و گاز و نظایر آن را از محل اصلی ببندند.

حداقل یکی از اعضاء خانواده باید با اصول و اقدامات  امداد وکمک های اولیه آشنا باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد زلزله  جمعیت هلال‌احمر منطقه خود و یا تلفن ندای امداد جمعیت  (147) تماس بگیرید.

همراه داشتن وسایل ضرروری

چراغ‌قوه با باتری یدک رادیو با باتری یدک جعبه کمک های اولیه و دستورالعمل استفاده (شامل باند و گاز استریل، مواد ضدعفونی کننده، پماد سوختگی و آنتی بیوتیک، آسپیرین، قیچی، قطره چشمی و داروهایی که با تجویز پزشک به طور منظم استفاده می کنید).

دفترچه ای حاوی شماره تلفن های ضروری و مراکز امدادحداقل 4 لیتر آب را برای هر فرد در یک ظرف نشکن ذخیره کنید و هر چند وقت یکبار از نظر تازگی و بهداشتی بودن بررسی و تعویض کنید.

مواد غذایی فاسد نشدنی به تعداد افراد خانواده برای مدت 3 روز (مانند غذای کنسرو شده، کمپوت، بیسکویت، مواد غذایی خشک) وسایل بهداشت شخصی (حوله، صابون، خمیردندان و مسواک، پودر شوینده، دستمال کاغذی و ...)  دربازکن ساده کارت‌های اعتباری، اسناد و پول نقددستکش وکفش‌های مناسبیک عدد چادر مسافرتی حداقل یک کپسول آتش نشانی در منزل داشته باشید و راه استفاده از آن را به همه افراد خانواده آموزش دهید.

طرح یک برنامه ارتباط اضطراری

از آنجا که احتمال می‌رود اعضای خانواده در هنگام وقوع یک زلزله از هم جدا باشند (زمانی‌که بزرگترها در محل کار و بچه‌ها در مدرسه می‌باشند) باید ازقبل مکانی امن را برای جمع شدن اعضائ خانواده بعد از حادثه در نظر گرفته شده باشد.

به افراد خانواده خود پناهگیری را آموزش دهید. 

اقدامات حین وقوع زلزله :

 فورا درجای امن پناه بگیرید .

مراقب باشید که برخی زلزله‌ها در واقع پیش‌لرزه‌‌ هستند و زلزله عظیم‌تری ممکن است در راه باشد. 

با گام های کوتاه قدم بردارید و تا زمانی‌که لرزش‌ متوقف شود وتا زمانی که  مطمئن شوید که خروج از محل مانعی ندارد، در داخل پنا هگاه بمانید. 

اگر در داخل خانه هستید: 

 تا توقف لرزش‌ها در زیر یک میز محکم و سفت و یا سایر لوازم و اسباب داری فضای مناسب پناه بگیرید واز خود محافظت کنید.

اگر در نزدیکی شما مکان امن وجود ندارد، سر و صورت خود را با کمک بازوان بپوشانید و در یک گوشه به حالت چمباتمه ، بنشینید.

خود را از معرض شیشه، پنجره‌ها، درب و دیوارهای بیرونی، کتابخانه، بوفه و روشنایی‌ها و هر چیزی که احتمال ریزش و سقوط دارد، دور نگهدارید.

اگر در رختخواب هستید همانجا بمانید تا زمانی‌که لرزش‌ها متوقف شود.برای محافظت از خود یک بالش روی سر خود نگهدارید.

البته اگر زیر لوستر و یا درجایی هستید که احتمال سقوط اشیا می‌رود به نزدیک‌ترین مکان امن بروید.

تحقیقات نشان داده‌است که بیشترین صدمات زمانی رخ می‌دهد که افراد سعی در تغییر موقعیت و یا خروج از ساختمان دارند.

به یاد داشته باشید بعد از وقوع زلزله احتمال قطع جریان برق، از کار افتادن سیستم اعلان خطر آتش نشانی یا سیستم های آب پاش می رود.

بهیچ وجه از پلکان و آسانسور استفاده نکنید.

اگر در مکانی بیرون ازخانه هستید: 

از کنار ساختمان‌ها، تیرهای برق و خطوط آب و برق و... دور شوید.

به سرعت از خیابان و کوچه ها ی باریک خارج شوید.

اگر در فضای باز هستید تا زمانی‌که لرزش‌ها متوقف شود همانجا بمانید.

بیشترین خطر در بیرون ساختمان‌ها، درب‌های خروجی‌ و در کنار دیوارهای خارجی وجود دارد.

بیشتر مصدومیت‌های ناشی از زلزله بواسطه ریزش دیوارها، وشکستن وخرد شدن شیشه‌ و سقوط اجسام رخ می‌دهد.

اگر در فروشگاه، سینما و یا اماکن پر ازدحام هستید به جای هجوم بردن به سمت درهای خروجی به محل های امن بروید و حالت های مناسب بدن (نشستن و گرفتن سر در میان دست ها) را اتخاذ کنید. 

اگر در یک وسیله نقلیه درحال حرکت هستید: 

در یک مکان امن خودرو را متوقف کنید و در داخل آن بمانید.

از نزدیک شدن به ساختمان‌ها، درخت‌ها، پل‌های عابر پیاده و خطوط آب و برق و.. خودداری کنید.

با پایان لرزش با احتیاط به حرکت خود ادامه دهید، از حرکت در جاده‌، روی پل‌ و یا سراشیبی و دست‌اندازهایی که توسط زلزله آسیب‌دیده‌ بپرهیزید.  

اگر در زیر آوار مانده‌اید: 

کبریت روشن نکنید

جلوی دهانتان را با یک دستمال کاغذی و یا یک پارچه بپوشانید.

چنانچه درنزدیکی شما  دیوار یا لوله وجود داردضربات ممتدی به آن بزنید تا امدادگران بتوانند محل محبوس شدن شما را پیداکنند.

اگر سوت همراهتان بود از آن استفاده کنید.  

آخرین راه اینست که فریاد بزنید.

هرچند فریادزدن باعث استنشاق مقدار زیادی گرد و خاک می‌شود.

اقدامات بعد از وقوع زلزله :‌

مراقب پس لرزه‌ها باشید؛ پس‌لرزه‌هایی که بعد از زلزله به وقوع می‌پیوندد اغلب به شدت زلزله اصلی نیست اما باز هم می‌تواند مقاومت ساختمان‌‌ را کم کند.، بیشتر پس‌لرزه‌ها در اولین ساعات پس از وقوع زلزله اصلی بوقوع می‌پیوندد.

از تلفن مگر در موارد اضطراری استفاده نکنید.

از مناطق آسیب‌دیده دورشوید، تنها زمانی به منزل خود بازگردید که از امنیت آن توسط مسئولین اطمینان پیدا کنید.

اگر در مناطق ساحلی، زندگی می کنید از ساحل دور شوید.

درصورت نیاز، کمک‌های اولیه را انجام دهید؛ افراد با جراحت‌های شدید را حرکت ندهید مگراینکه در معرض خطر جدی ناشی از جراحت‌های بعدی باشند، درنهایت درخواست کمک‌کنید.

اگر دارو، ‌گازوییل، سفیدکنندة شیمیایی و یا مایعات قابل اشتعال روی زمین ریخته‌شده است آن‌را تمیزکنید؛

اگر بوی گاز استشمام کردید، شیر اصلی گاز را ببندید و  فوراً محل را ترک کنید.

مجرای دودکش (هواکش) را از نظرآسیب‌دیدگی بازرسی کنید؛ صدمات و آسیب‌های کوچک  می‌تواند باعث بروز یک آتش‌سوزی گردد. 

تأسیسات را بازرسی‌کنید؛ نشتی‌ گاز را بررسی‌کنید؛ در صورت استشمام بوی گاز، یا نشت گاز یک پنجره را بازکنید و فوراً ساختمان را ترک کنید.   

شیر اصلی گاز را از بیرون ببندید.

اگر بنا به هردلیل، گاز را قطع کردید تنها با کمک یک کارشناس باید جریان گاز را مجددا برقرار نمود.

 صدمات وارده به سیستم برق را بررسی نمائید؛ درصورت مشاهدة جرقه،  قطع شدگی سیم و یا سیم‌های آب‌شده و یا استشمام بوی  سیم سوخته به سرعت فیوز را قطع کنید.

 برگرفته از وبسایت موسسه آموزش عالی هلال ایران